Hızla gelişen teknoloji ile birlikte dijital oyunlar, gündelik hayatımızın vazgeçilmezi haline gelmiştir. Sayısı her geçen gün hızla artan dijital oyunlarda içerik, verdiği mesaj ve oyun zevki gibi konularda belirli standartlar bulunmamaktadır. İçeriği uygun veya uygun olmayan oyunlar; olumlu veya olumsuz mesaj veren oyunlar gibi birçok algı yönetimi yapan oyun piyasaya sürülebilmektedir. Endüstrinin devamlı büyüyen yapısı, oyunların ticari sömürü aracı olarak da kullanımına zemin hazırlamaya başlamıştır.
Burada önemli olan oyuncuların kendi yaşına, kişisel özelliklerine ve tarzına uygun oyunu tercih etmesidir. Aksi takdirde oyuncunun sosyo-psikolojik ve ekonomik yönden olumsuz etkileneceği aşikârdır. Bununla beraber tercih edilen dijital oyunların ne kadar süre ile oynandığını hesap ederek zaman planlaması yapmak da diğer önemli bir konudur.
Peki, piyasadaki oyunlar arasından oyuncu ya da ebeveyn oyunu seçerken nelere dikkat etmelidir? Bu noktada, Dijital oyunların olumlu ve olumsuz özellikleri tahlil edilmeye çalışılmalıdır. Bunu yaparken oyunun oyuncuya herhangi bir fayda sağlayıp sağlamadığı ya da psikolojik veya ekonomik yönden olumsuz bir etki yaratıp yaratmadığına bakılmalıdır. Örneğin, oyun, problem çözme, işbirliği yapma ve düşünme gibi becerileri tetikliyorsa bu olumlu bir özellikken, şiddet ögesi barındırıyor veya oyun içi birçok satın almaya yönlendiriyorsa, bu olumsuz bir özelliktir.
Özenle seçilen, süre kısıtlaması iyi belirlenen ve aile eşliğinde oynanan dijital oyunlar, tüm aile bireyleri için fayda sağlayacaktır. Bu faydaların bazılarını şöyle sıralayabiliriz;
Ailece oynanabilecek dijital oyunların yanı sıra fiziki olarak oynanan kutu oyunları da önemli derecede düşünme becerilerini geliştiren ve zihin dünyasını açmaya yardımcı olan araçlardır. Aile ile birlikte oynanan oyunlar aile bilincinin gelişmesine de katkı sağlayacaktır.
Ailece oynanabilecek dijital oyunlara örnek verecek olursak, Puzzledom, A Word, Crazy Machine, Trivia Crack gibi oyunları sıralayabiliriz. Ailece oynanabilecek kutu oyunlarına ise Scrabble, Mastermind, Satranç gibi oyunları örnek olarak verebiliriz.
Ailecek oynanabilecek kutu oyunlarından bazılarına gelin biraz yakından bakalım;
Scrabble: Kelime üretme oyunudur. Oyunda amaç rastgele çekilmiş yedi harfle oyun tahtası üzerinde anlamlı bir şekilde sıralanmasıyla sözcük oluşturulmaya çalışmaktır. Hızlı düşünme becerisi kazandırır. Kelime dağarcığı gelişimine katkı sağlar.
Mastermind: Akıl ve strateji oyunudur. 128 adet 8 farklı renkli büyük piyon, 48 adet 2 farklı renkli küçük piyonun bulunduğu oyunda amaç rakibin yaptığı şifreyi tahmin ederek kırmaya çalışmaktır. Oyun düşünme ve problem çözme becerilerini arttırıp, zekâ geliştirme ve beyin egzersizi yapabilme imkânı sunmaktadır.
Satranç: Akıl ve strateji oyunudur. Siyah beyaz renkli ve altmış dört kareli bir tahta üzerinde, yine siyah ve beyaz renkli, değerleri ve adları değişik olan on altışar taşla iki kişi arasında oynanan bir düşünce oyunudur. Zekâ geliştirme ve beyin egzersizi yapabilme imkânı sunmaktadır.
Jenga: Zekâ ve beceri oyunudur. Oyunda, dikdörtgen prizmalar üst üste dizilip sonrasında bu prizmalar tek tek çekilerek kuleyi yıkmadan kulenin en tepesine yeniden yerleştirilmeye çalışılmaktadır. Fiziksel beceri ve dikkat geliştirmeye yardımcı olmaktadır.
Koridor: Akıl ve strateji oyunudur. 81 karelik bir oyun platformu bulunmakta ve oyuncuların 10'ar adet engel adı verilen taşları bulunmaktadır. Oyunun amacı, piyonu, rakibin en öndeki 9 karesinden birine taşımaktır. Akıl ve strateji oyunudur. Mantık yürütme ve stratejik düşünmeyi geliştirmektedir.
Amiral Battı: Akıl ve zekâ oyunudur. 10x10 kareden oluşan oyunda amaç, rakibin gemilerini batırmaya çalışmaktır. Strateji ve tahmin gerektirmektedir. Zekâ ve tahmin yeteneğini geliştirmektedir.
Square Up: Akıl ve zekâ oyunudur. Oyunda 48 renk oyun taşı, 2 küp karıştırıcı ve iki oyun kutusu bulunmaktadır. Oyunda amaç, küpü çalkaladıktan sonra ortaya çıkan deseni 9 renkli taşı kullanarak en hızlı yapan oyuncu olmaktır. Oyun, dikkat-konsantrasyon, el-göz koordinasyonu, görsel zekâ gelişimi ve problem çözme becerisi kazandırmaktadır.
Mangala: Akıl ve zekâ oyunudur. Oyunda, ev ya da çukur olarak adlandırılan 12 adet oyuk bulunmaktadır. Oyuncuların önünde 6 adet oyuk bulunmakta ve sadece kendi oyuklarından taş çıkartabilmektedirler. 6 oyuğun yanında hazine olarak adlandırılan birer tane de büyük oyuk bulunmaktadır. Oyunda amaç, taşları hazine denen kısımlarda toplamaya çalışmaktır. Oyun, zekâ yeteneğini geliştirmektedir.
Hızlı Bardaklar: Akıl ve zekâ oyunudur Oyundaki kartlardaki şekillere göre bardakları yan yana ya da üst üste gelecek şekilde bardakların renklerine dikkat ederek dizmek gerekmektedir. Oyun, dikkat- konsantrasyon el-göz koordinasyonu geliştirmeye yardımcı olmaktadır.
Abolone: Japonların meşhur sumo güreşlerinden esinlenilerek tasarlanan bir zekâ ve strateji oyunudur. Abalone 6 köşeli plastik bir oyun zemini üzerinde 14 beyaz ve 14 siyah taş ile oynanmaktadır. Abalone oyununda amaç, rakibin 6 taşını oyun alanının dışına atmaya çalışmaktır. Oyun, dikkat- konsantrasyon strateji geliştirmeye ve problem çözme becerilerini geliştiremeye yardımcı olmaktadır.
Ailecek oynanabilecek dijital oyunlarından bazılarını ise şöyle sıralayabiliriz;
Puzzledom: Bulmaca oyunudur. İçerisinde 10 adet farklı oyun yer almaktadır. Strateji geliştirme, zihin koordinasyonunu sağlamaya yardımcı olmaktadır.
A Word: Kelime oyunudur. Oyunun amacı, altıgen harflerden oluşan bulmacalar içerisinde verilen konuya uygun kelimeleri bulmak, puanları ve rozetleri toplamaktır. Zekâ geliştirme ve beyin egzersizi yapabilme imkânı sunmaktadır. Kelime dağarcığı gelişimine katkı sağlar.
Crazy Machine: Fizik bulmaca oyunudur. Oyunda amaç çeşitli araç ve gereçleri uygun bir şekilde kullanıp, görevin yapılabilmesini sağlayacak bir düzenek oluşturmaktır. Strateji geliştirmeye yardımcı olur ve problem çözme becerilerini artırır.
Trivia Crack: Bilgi yarışması oyunudur. Oyunda amaç, eğlence, sanat, spor, tarih, bilim ve coğrafya olmak üzere 6 katagoriden oluşan bölümlerdeki sorulara rakipten daha fazla doğru cevap verebilmektir. Beyin egzersizi yapabilme imkânı sunmaktadır. Eğitici ve öğreticidir.
Tricky Towers: Fizik tabanlı kule inşa oyunudur. Oyunda amaç, rakiplerden daha sağlam ve yüksek bir kule oluşturmaktır. Strateji ve el-göz koordinasyonu geliştirmeye katkı sağlamaktadır.
Mini Metro: Strateji oyunudur. Oyunda amaç, toplu taşıma haritalarındaki noktaları sürükleyip bırakarak yapılan tren hatlarının, tünellerin ve köprülerin yapısının dengelenmeye çalışılmasıdır. Strateji geliştirme ve problem çözme becerilerini geliştirmeye katkı sağlar.
Hadi: Canlı bilgi yarışması oyunudur. Oyunda amaç, farklı kategorilerde sorulan tüm sorulara doğru cevap verip para ödülünü kazanmaktır. Beyin egzersizi yapabilme imkânı sunmaktadır. Eğitici ve öğreticidir.
Eleq: Canlı bilgi yarışması oyunudur. Oyunda amaç, farklı kategorilerde sorulan tüm sorulara doğru cevap verip para ödülünü kazanmaktır. Beyin egzersizi yapabilme imkânı sunmaktadır. Eğitici ve öğreticidir.
Çifte Dikiş: Akıl zekâ ve dikkat oyunudur. Oyunda amaç, verilen görevler doğrultusunda problemleri çözmektir. Görsel zekâ, dikkat ve konsantrasyon becerilerini geliştirmeye yardımcı olur. Ayrıca alternatif çözüm yolları üretebilme yeteneğini de geliştirmektedir.
Apprentice Architect Mini: Mimari çizim oyunudur. Oyunda, çizim yapabilmekte, bu çizim boyanabilmektedir. Ayrıca, üç boyutlu ya da iki boyutlu şekiller oluşturulabilmektedir. Oyun, üç boyutlu düşünme, çizim yapabilme, ayrıntıyı görebilme gibi beceriler sağlamaktadır.
Fossil Forensics: Bilimsel düşünmeyi öğreten bir oyundur. Kurgusal dinozorların iskeletleri sunulmakta ve benzer görünen iskelet yapıları arasında bağlantılar kurulmaya çalışılmaktadır. Oyun problem becerilerini geliştirmeye yardımcı olmaktadır.
Bunlara ek olarak; Güvenli Çocuk sitesinde yer alan www.guvenlicocuk.org.tr oyunlardan, www.mayadem.com sitesindeki oyunlardan, TRT çocuk oyunlarından ve çocuklar için kişiselleştirilmiş eğitici zekâ oyunlarının yer aldığı www.mentalup.net sitesindeki oyunlardan faydalanılabilir.
Sonuç olarak, dijital oyunlardan gelebilecek riskleri azaltmak, faydayı artırmak için oynanacak oyunların aile tarafından iyi seçilmesi gerekmektedir. İyi seçilen oyunlar, çocuk ve aileye birçok olumlu yönden katkı sağlayacaktır.